1- آزمون مهندسي حرفه اي چيست؟
فارغ التحصيلان دانشكده هاي مهندسي كه در مؤسسه اي دولتي و يا خصوصي، بزرگ و كوچك حرفة فني خود را شروع مي كنند اغلب بدون مقدمه و يا با آموزش كوتاهي به كار گمارده مي شوند. پس از گذشت چند سال در سطح فناوري مؤسسه، در امور روتيني تبحّر پيدا مي كنند و سطح تبحّر آنها اغلب در حد خواست كارفرما مي باشد. از درس هاي آموخته در دانشكده استفاده اندكي مي نمايد و پس از مدتي بيشتر آنها را فراموش مي كنند. اين قبيل مهندسان اگر مجبور به تعويض شغل شوند كه همان تخصّص قبلي مورد نياز نباشد، دوباره و به سختي بايد حرفه جديد را شروع كنند .
در صنايع بزرگ ايران مانند نفت و گاز، فولاد و ذوب فلزات، شبكة به هم پيوستة الكتريكي، خودروسازي و همچنين صنايع پائين دستي، اغلب مهندسان براي حرفه هاي تخصصي در حد كارهاي روزمره فني تربيت مي شوند كه گاهي هم با ارائه دوره هاي آموزشي فشرده تخصصي همراه است .
بسياري از مهندسان علاقه مند به نوآوري و استفاده شخصي تر از زحمات خود، به صورت شخصيت حقيقي و يا در شركت هاي كوچك چند نفري مشغول به كار فنّي مي شوند. اين مهندسان بايد داراي دانش جامعي از علوم و فنون مربوط به رشتة خود باشند تا بتوانند مسائل بسيار مهم و فني حرفه خود را تجربه و تحليل نمايند و ميزان استفاده از افراد ديگر و تخصص هاي خاص را درست ارزيابي نمايند و آنها را به طور موردي به كمك بگيرند. اين افراد باید دانشی جامع از علوم پايه، علوم فني مشترك در رشته هاي مهندسي و دانش عمیق تری در رشته و گرایش خود (که در آن حداقل دارای درجه کارشناسی هستند) که کاملا نفهیم شده و کاربردی باشد، نيز داشته باشند.
به منظور سنجش این کارائی در كشورهاي صنعتي پيشرفته از سال ها پیش در رشته های اصلی مهندسی توسط موسسات دولتي و يا NGO های معتبر آزمون مهندسی حرفه ای (سا با نام های مشابه) از سالیان پیش انجام می گردد. از چند سال پیش انجمن مهندسان مکانیک این ضرورت را پیگیری نمود. اکنون با همکاری انجمن های مهندسی و تحت هماهنگي سازمان سنجش آموزش كشور، این آزمون از سال 1386 برگزار می گردد. اولين دوره آزمون مهندسي حرفه اي براي چندين رشته مهندسي، در روزهاي 23 و 24 و 25 خردادماه سال 1386، به نحو مناسب و مطلوبي برگزار شد و برگزاری آن همچنان ادامه دارد.
با توجه به موارد ذكر شده و بطور خلاصه آزمون مهندسي حرفه اي يك آزمون جامع در يك رشته مهندسی و با گرایش های اصلی آن رشته مي باشد. (لذا آزمون مهندسي حرفه اي يك آزمون تخصصي و يك محدوده باريك علمي و فني خاص مهندسي نيست) و دو مشخصه خاص دارد :
الف- ارزيابي جامع دانش مهندسي
ب- قابليت بكارگيري دانش و خلاقيت در حل مسائل مهندسي
2- چرا مهندسي حرفه اي لازم است؟
در كشورهاي صنعتي پيشرفته، جامعه مصرف کننده تولیدات باید از كيفيت و دانش کسانی که در تهیه یک خدمت و یا مصنوع نقش داشته اند، حداقل اطمينان را داشته باشند و مهندسان با امضاء مدارك فني و يا ارائه مستندات مطالعات مربوطه، اين اطمينان را به خصوص در مواردی که به طور منفرد خدمتی را عرضه می کنند، به گیرنده می دهند.
در كشور ما در امر ساختمان سازي كه در واقع يك محصول فراگير و مورد نياز جامعه است، سازمان نظام مهندسي ساختمان چنين نقشي را ايفا مي نمايد. در صنعت ساختمان سازي كه فناوري مشخص و تخصص هاي محدود وجود دارد و هر ساختمان باید جداگانه ساخته شود يك نظام مهندسي را مي توان تعريف كرد تا با برگزاری آزمون های خاص مهندسی و آئين نامه ها مهندسان را در مسير تخصصي شدن آنها هدايت كند و موفق نیز خواهد بود و اثرات آن در بالا رفتن كيفيت اين محصول روز به روز بيشتر نمايان مي شود. در بقيه محصولات مورد استفاده جامعه از آشپزخانه تا فضا و دریا فناوري های نامحدود،گسترده و بسیار گوناگون است و تعریف نظام های مهندسی مختلف برای محصولات مختلف که بطور انبوه نیز تولید می شود معنی نخواهد داشت. فقط رعایت استانداردهای ساخت و تولید مصوب باید همه گیر شود.
در اینجا نقش مهندس حرفه اي نمايان مي شود و حداقل اطمينان را به دريافت كننده خدمت و يا توليد كننده محصول مي دهد كه مسائل مختلف طراحي و ساخت توسط فردي با اطلاع از كليه موارد مؤثر در طراحي و توليد دیده شده است. البته در كنار مهندس حرفه اي، لزوم وجود مهندس و يا پژوهشگري كه مورد خاص و باریکی را مطالعه و محاسبه مي كند، به قوّت خود باقي است و مهمتر اینکه مهندسان حرفه ای متخصصان و پژوهشگران موفقتری خواهند شد.
مهندسان حرفه اي پس كسب تجارب لازم، افراد مناسبي براي سرپرستي فني پروژه ها، يا سرمهندسي، تجزيه و تحليل تكنولوژي هاي توليد، طراحي هاي مفهومي (Concept design) ، سرپرستي طراحي محصولات جديد و امكان سنجي ساخت آنها و مديريت فني پروسه هايي كه گرايش هاي مختلف مهندسي را در بر مي گيرد و بسيار كارآمد خواهند بود، مي باشند.
3- چه كسي مي تواند مهندس حرفه اي بشود؟
1- داراي درجه مهندسي در رشته مربوط از دانشگاه هاي معتبر و مستقل باشد .
2- داراي تجربه کاری حداقل 4 سال در فعالیت مربوط به رشته مهندسي حرفه ای باشد .
3- قبولی در امتحان مبانی مهندسي FE (Fundamentals of Engineering)
4- قبولی در امتحان PE (Principles and Practice of Engineering) (امتحان PE شامل دو مرحله گستردهBreath و عمیق گرایشیDepth می باشد.)
مباني آزمون مهندسي حرفهاي بطور شماتيك در شكل 1 نشان داده شده است.
FE | آزمون علوم پايه مهندسي يكسان براي كليه رشتهها FE(Fundamentals of Engineering) exam |
به مدت 8 ساعت، در دو نوبت صبح (4 ساعت) و عصر (4 ساعت) – روز اول |
|
PE | PE1PE2 | آزمون گسترده عمومي در يك رشته مهندسي Breath Exam | به مدت چهارساعت در نوبت صبح- روز دوّم |
آزمون عميق در يك گرايش اصلي رشته Depth Exam | به مدت چهارساعت در نوبت عصر- روز دوّم |
شكل 1: نمودار آزمونهاي FE و PE به همراه زمانهاي مربوطه
لازم به ذكر است كه امتياز براي قبولي در هر يك از امتحان هاي FE و PE شامل PE1 و PE2 کسب حداقل 60% جمع امتيازات هر امتحان مي باشد.
4- اخذ گواهي نامه مهندسي حرفه اي چه سودي دارد؟
تصميم گيري هاي حساس فني، تعيين فناوريهاي لازم در يك پروسه، قابليت هاي علمي – فني و كارايي، تجربه و خلاقيّت و تحليل افراد، نقش اساسي دارد. همچنين بررسي پارامترهاي مختلف خواص و رفتار مواد در شرايط مختلف كاري، چگونگي كسب ضمانت دوام و كيفيت عملكرد محصول نيز به نوبه خود از اهميت لازم برخوردارند.
اغلب كارفرمايان براي تعيين و همچنين اطمينان از عملكرد يك مهندس در يك مسئوليت فني و حسّاس، نياز به مطالعه فراوان دارند. به عبارت ديگر آنها صرفاً نمي توانند در اينگونه موارد، به مدارك و يا معدل، مصاحبه، توصيه و … تكيه نمايند. دارندگان گواهي مهندسي حرفه اي با ارائه گواهي مذكور به كارفرمايان مي توانند اطمينان خاطر بيشتري براي ايشان فراهم نمايند. اين افراد قابليت هاي شخصي خود را عملاً بعد از اتمام تحصيلات دانشگاه و پشت سر گذاشتن چند سال كار و تجربه به وسيله آزموني كه توسط يك سازمان معتبر ملي برگزار شده است محك زده و گواهي مربوطه را نيز اخذ نموده اند. با گذشت زمان مشخص خواهد شد كه مهندسان حرفه اي مسلماً شانس بيشتري براي استخدام در مؤسسات بزرگ نسبت به رقباي هم ارز خود خواهند داشت. بديهي است اين افراد در كارهاي فردي و با تشكيلات كوچك نيز بسيار موفق تر خواهند بود از كساني كه اين مرحله را نگذرانيده اند. آمارهاي مربوط به دستمزد مهندسان در برخي كشورهاي توسعه يافته نشان مي دهد كه مهندسان حرفه اي از همكاران هم رشته خود، دستمزد ساليانه ي بيشتري دريافت مي كنند.
مسلماً در ايران نيز پس از گذشت چند سال كه ارزش اجتماعي و اقتصادي اين گواهي نامه براي كارفرمايان مشخص مي شود، به تدريج چنين خواهد شد. به سادگي مي توان پيش بيني كرد كه در آيندة حرفه اي ايران، شركت هاي مهندسي و توليدي يقيناً براي گزينش در مسئوليت هاي حساس و كليدي خود، خواستار گواهي نامه مهندسي حرفه اي از متقاضيان خواهند بود. اين جاست كه آزمون مهندسي حرفه اي به هدف خود، يعني تعالي و كسب مستمر دانش هاي فني و ارتقاء خلاقيت در مهندسان رسيده و چرخ توليد ملي را دقيق تر، روان تر و با صرفه تر از گذشته به حركت در خواهد آورد.